HIV ပိုးထိန္းေဆး ART

Written by ျမင့္ျမတ္
Friday, 09 October 2009 16:53


ဒီေန႔ HIV/AIDS နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အသံ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ျမည္ဟည္း ေနတာကေတာ့ ART(Ant: retroviral treatment) ကို အေျမာက္ အျမား လိုအပ္ေနမႈပါပဲ။ ART ဆိုတာ HIV ပိုးထိန္းေဆး တစ္မ်ဳိးပါ။

သုေတသန အရ ART တကယ္ လိုအပ္ေနသူ ၄ ဦးမွာ ၁ ဦးသာ ART ေဆး ရရွိ ေနပါတယ္။ က်န္တဲ့ လူေတြဟာ AIDSေ၀ဒနာနဲ႔ အတူ စိတ္ဓာတ္ က်ဆင္းမႈပါ ခံစားရၿပီး မိသားစု တာ၀န္၊ တိုင္းျပည္ တာ၀န္၊ HIV/ AIDS တိုက္ဖ်က္ေရး တာ၀န္ေတြကို ဆက္လက္ မလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ ေသဆံုးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ NGOေဆးခန္းေတြ၊ အစိုးရ ေဆး႐ံုေတြဆီက ေဆးအခမဲ့ ေသာက္ေနသူေတြ အတြက္ေတာ့ သိပ္ျပႆနာ မရွိလွေပမယ့္Self-Funcled လို႔ေခၚတဲ့ မိမိ ပိုက္ဆံနဲ႔ အျပင္မွာ ၀ယ္ေသာက္ေနသူေတြ အတြက္ေတာ့ ေဆးအေၾကာင္း နားမလည္ဘဲ ေသာက္ေန ႏိုင္သလို၊ ေဆးေပးတဲ့ သူကလည္း ၿပီးလြယ္စီးလြယ္ ေပးေနႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ART နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေျခခံ သတင္း အခ်က္အလက္ေတြကို မွန္မွန္ကန္ကန္ သိဖို႔ ေ၀ငွ လိုက္ရပါတယ္။

ART ေအအာတီဆိုတာ ဘာလဲ
HIV ကူးစက္ေရာဂါ အတြက္ ကုသမႈ တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ HIV ပိုးက ခႏၶာ ကိုယ္ထဲမွာ ရွိတဲ့ ကိုယ္ခံစြမ္းအား(သို႔မဟုတ္) CD4 ကို ဖ်က္ဆီးတယ္။ ၿပီးေတာ့ မ်ဳိးပြားတယ္။ ART ေဆးက HIV ပိုး ပြားမ်ား လာမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ ဟန္႔တားေပးပါတယ္။ HIV က မ်ဳိးမပြားႏိုင္ေတာ့ ကိုယ္ခံအား ျပန္တက္လာၿပီး က်န္းမာလာတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေဆးကHIV ကို အျမစ္ျပတ္ အေသ မသတ္ႏိုင္ေသးဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ART ဆိုတာ ပိုးထိန္းေဆး ျဖစ္တယ္။HIV ဟာ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ဆက္ရွိေနဦးမွာျဖစ္တယ္။

အက်ဳိးေက်းဇူး

ART စေသာက္ၿပီး ရက္တို အတြင္းမွာ စားေကာင္း အိပ္ေပ်ာ္ၿပီး ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ျပန္တက္လာမယ္။ အားအင္ ျပည့္ၿဖိဳးၿပီး က်န္းမာေရး ေကာင္းလာမယ္။ ယခင္က အလုပ္အကိုင္ေတြ ျပန္လုပ္လာႏိုင္ၿပီး မိသားစုကို ျပန္လည္ တာ၀န္ယူ လာႏိုင္မယ္။ ကေလးေတြ ဆိုရင္လည္း ေဆာ့ကစား၊ ေက်ာင္းျပန္ တက္ပါမယ္။ ဘ၀ကို အဓိပၸာယ္ ရွိရွိ အသက္ရွင္ဖို႔ အားအင္ေတြရွိလာၿပီး CD4 ေတြ လည္း တက္လာၿပီေပါ့။

ေဘးထြက္အာနိသင္မ်ား

ၾကက္သားစားခ်င္ အ႐ိုးထြင္ဖို႔ မပ်င္းရသလို ART မွာလည္း ေကာင္းက်ဳိး ဆိုးက်ဳိး ဒြန္တြဲေနပါတယ္။ ေဆးစ ေသာက္ၿပီး ၂ ပတ္ ကေန ၃ ပတ္ အတြင္းမွာ အနီကြက္မ်ား ထြက္ျခင္း၊ ဖ်ား၊ အသား၀ါ၊ ႂကြက္သားနာက်င္၊ ေခါင္းမူး ေခါင္းကိုက္၊ မအီမသာ၊ ေအာ့အန္၊ ၀မ္းပ်က္၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္၊ အိပ္ေရးပ်က္၊ အိပ္မက္ဆိုးမက္ စတာေတြ ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ မစိုးရိမ္ ပါနဲ႔။ ဒါေတြဟာ လူတိုင္း ၾကံဳေတြ႕ရမယ္လို႔ မဆိုလိုပါဘူး။ ျဖစ္ခဲ့ရင္ မလန္႔သြားဖို႔။ ေဆးကို ရပ္မပစ္ဖို႔နဲ႔ သက္ဆိုင္ရာ ဆရာ၀န္ဆီ အျမန္ဆံုး ျပန္လာျပသဖို႔ပါပဲ။ ၿပီးေတာ့ ဒါေတြဟာ အၾကာႀကီး မျဖစ္တတ္ပါဘူး။ အဓိကကေတာ့ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ကိုယ္ ေဆးေတြကို ရပ္မပစ္ဖို႔ပါ။ ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသ အၾကံဥာဏ္ယူဖို႔ အေရးႀကီး ပါတယ္။

ဘယ္သူေတြ ေသာက္သင့္သလဲ

HIV ရွိသူတိုင္း ေသာက္စရာ မလိုပါဘူး။ ေရာဂါ အေျခအေန၊ ျပင္ပေရာဂါ ၀င္ေရာက္မႈ၊ ၿပီးေတာ့ CD4 ၂၀၀ ေအာက္ေရာက္မွ စတဲ့ တိုင္းတာမႈေတြကို ဆရာ၀န္က ျပဳလုပ္ၿပီး ART ေသာက္ဖို႔ ညႊန္းရမွာပါ။ ခုခံအားေတြ မ်ားေနၿပီး မလိုေသးဘဲ ေဆးေသာက္ရင္ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး နဲ႔ ေတြ႕ႏိုင္ၿပီး ေဆးမေသာက္ဘဲ ထိန္းထားႏိုင္တဲ့ အခ်ိန္ေတြ ျပန္မရေတာ့ပါဘူး။
ART ရဲ႕ သဘာ၀
က်ားၿမီး ဆြဲသလိုပါပဲ။ စၿပီးရင္ ရပ္လို႔ မရပါဘူး။ တစ္သက္လံုး ေသာက္ရမွာပါ။ ဘာလို႔လဲ ဆိုေတာ့ ပိုးေတြကို ေသေအာင္ မသတ္ႏိုင္ဘဲ ထိန္းပဲ ထိန္းႏိုင္လို႔ပါ။ နားမလည္ဘဲ ေဆးကိုရပ္ ရင္ပိုးေတြဟာ ျပန္ပြား မ်ားလာၿပီး ကိုယ္ခံ စြမ္းအားကို ဖ်က္ဆီးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာင္တစ္ခ်ိန္ ျပန္ေသာက္ရင္ေတာင္ ေဆးယဥ္ပါးမႈ၊ ေဆးမတိုးမႈေတြ ၾကံဳရပါမယ္။ ART မွာ ေဆးအမ်ဳိးအစား ၃ မ်ဳိး ေပါင္းစပ္ ပါ၀င္ရပါမယ္။ တစ္မ်ဳိးစီမွာ အစြမ္းသတၱိ တစ္မ်ဳိးစီ ရွိၿပီး ဥပမာေပးရရင္ တစ္ မ်ဳိးက HIV ပိုးရဲ႕ေခါင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္မယ္၊ ေနာက္တစ္မ်ဳိးက လက္ကိုခ်ဳပ္၊ ေနာက္တစ္မ်ဳိးက ေျခေထာက္ကို ခ်ဳပ္မလႈပ္ ႏိုင္ေအာင္ မပြားႏိုင္ေအာင္ လုပ္ထားသလို ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ကိုယ္ခံ စြမ္းအားေတြကိုလည္း ထပ္ၿပီး မပ်က္စီးေစေတာ့ပါဘူး။ တခ်ဳိ႕ နားမလည္ဘဲ ႏွစ္မ်ဳိးတည္းပါတဲ့ေဆး ေသာက္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ေတာ့HIV ပိုးဟာ လြတ္တဲ့ အပိုင္းကေန ဆက္ၿပီးပြား၊ ဆက္ၿပီး မ်ားၿပီး ကိုယ္ခံအားကို ဖ်က္ဆီးပါမယ္။ ေရွးတုန္းက ေဆးအမ်ဳိးအစား သိပ္မေပါတဲ့အတြက္ တစ္မ်ဳိး တည္းေသာက္ရပါတယ္။ ေရရွည္က်ေတာ့ ေဆးယဥ္ပါးမႈေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ေဒါက္သံုးခုပါတဲ့ ဖိုခေနာက္နဲ႔ တစ္ခုပါတဲ့ဟာ ဘယ္ဟာ ပိုခိုင္ တယ္ဆိုတာ သိသာ ထင္ရွားပါတယ္။

ART ကို ဘယ္လိုေသာက္ရမလဲ
မနက္တစ္ႀကိမ္၊ ညတစ္ႀကိမ္ အခ်ိန္ အတိအက် ေသာက္ရပါမယ္။ မနက္ ၈ ဆို ည ၈၊ မနက္ ၇ နာရီေသာက္ရင္ ည ၇ နာရီ ေသာက္ရပါတယ္။ ေဆးတစ္လံုးရဲ႕ ပိုးေတြကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ စြမ္းဟာ ၁၂ နာရီပဲ ရွိလို႔ပါ။ နားလည္တဲ့ ဆရာ၀န္ ညႊန္းတဲ့ အတိုင္း ေသာက္ဖို႔လည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ ကိုယ္လိုတိုး၊ ပိုေလွ်ာ့ မလုပ္ရပါဘူး။ အခ်ိန္ရရင္ ေဆးေသာက္ က်င့္ဖို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။ တစ္သက္လံုး တစ္ေန႔ ႏွစ္ႀကိမ္နဲ႔ အခ်ိန္ အတိအက် ေသာက္ရမွာဆိုေတာ့ နာရီနဲ႔ စနစ္တက် ေလ့က်င့္ထားရင္ ပိုအက်ဳိး ရွိပါတယ္။ အခ်က္ေပးသံ ပါတဲ့ နာရီဟာ အေကာင္းဆံုးပါ။ အခ်ိန္ အတိအက် ေသာက္ဖို႔ ျပင္ဆင္မထား ဘူး(သို႔မဟုတ္)အတိအက် မေသာက္ႏိုင္ရင္ ေရရွည္မွာ ေဆးယဥ္ပါးမႈ၊ ေဆးမတိုးမႈေတြ ျဖစ္လာမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ HIV ပိုးကလည္း သူ႔ကို စနစ္တက် မထိန္းခ်ဳပ္ရင္ သူ႔တာ၀န္ အတိုင္း ခုခံ အားကို ဖ်က္ဆီးမယ္၊ မ်ဳိးပြားမယ္။ ၿပီးေတာ့ က်န္းမာေရးကို ဆုိးသြားေစမွာ အေသအခ်ာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ မိမိနဲ႔တည့္မည့္ ေဆးအမ်ဳိးအစား ေရြးစရာ နည္းသြားပါလိမ့္မယ္။

အႏၲရာယ္ကင္းတဲ့ လုပ္ေဆာင္မႈ

ART ေဆးဟာHIV ပိုးကို ေသေအာင္ မသတ္ႏိုင္ဘဲ ထိန္းပဲ ထိန္းေပးႏိုင္တဲ့အတြက္HIV ပိုးဟာ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ဆက္ရွိေနၿပီး သူ တစ္ပါးကို ကူးစက္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးမလွဴပါနဲ႔။ ေသြးေပပစၥည္းနဲ႔ အပ္ေတြကို မွ်ေ၀ မသံုးပါနဲ႔။ လိင္ဆက္ဆံတိုင္း ကြန္ဒံုး သံုးပါ။ ကြန္ဒံုး သံုးခိုင္းတာ ကိုယ့္ဆီက HIV သူမ်ားဆီ မျပန္႔ေအာင္နဲ႔ သူမ်ားဆီက ေရာဂါအစံု ကိုယ့္ဆီ ၀င္မလာေအာင္ သံုးခိုင္းျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဘာေတြကို ေရွာင္ရမလဲ
ယခုအခ်ိန္ထိ HIV လံုး၀ေပ်ာက္တဲ့ ေဆး ကမၻာမွာ မေပၚေသးပါ။ ဒီေတာ့ ေဆးျမစ္ေဆးဥနဲ႔ အရြက္ဆိုတာေတြ သံုးၿပီး ကုေပးမယ္၊ ေပ်ာက္တယ္ ဆိုလာရင္ ဒါဟာ လိမ္လည္မႈ တစ္ခုပါ။ ေပ်ာက္တယ္ဆိုတာေတြ ေနာက္လိုက္ေနရင္ ေငြကုန္ လူပါး ျဖစ္ပါမယ္။ ေငြကုန္ရင္ ျပန္ရွာ ရႏိုင္ေပမယ့္ လူပါးရင္ မလြယ္ေတာ့ပါဘူး။ ၿပီးေတာ့ ART ေဆးနဲ႔ တြဲေသာက္ရင္ ေဆးအာနိသင္ ျပယ္ပါမယ္။ ဒါ့အျပင္ တျခား ေဆးေတြနဲ႔လည္း ဓာတ္မတည့္မႈေတြ ျဖစ္ႏိုင္လို႔ http://www.blogger.com/img/blank.gifမိမိ လက္ရွိ ေသာက္ေနတဲ့ ေဆးေတြကို ဆရာ၀န္နဲ႔ ဖြင့္ဟေျပာဆို တိုင္ပင္သင့္ ပါတယ္။

ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေပးသူ
ေဆးကို အခ်ိန္မွန္မွန္ ေသာက္ႏိုင္ရန္ သတိ ေပးဖို႔နဲ႔ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိးနဲ႔ ၾကံဳႀကိဳက္လာရင္ ျပဳစုေပးဖို႔၊ ေဆးခန္း ေခၚသြားေပးဖို႔ အတြက္ မိသားစု ၀င္(သို႔မဟုတ္) မိတ္ေဆြ တစ္ေယာက္ေယာက္လည္း ရွိသင့္ပါတယ္။ အႏွစ္ခ်ဳပ္ ဆိုရင္ေတာ့ ART ေဆးဟာ တစ္သက္လံုး ေသာက္ရမယ္။ အခ်ိန္မွန္ ေသာက္ရမယ္။ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ေဆးပမာဏ အတိုင္း ေသာက္ရမယ္။ ပံုမွန္ မပ်က္မကြက္ ေသာက္ရမယ္။ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိးေတြကို ခံႏိုင္ရည္ ရွိရမယ္။ မိမိသေဘာနဲ႔ ေဆးကို ရပ္မပစ္ရဘူး။ ေဆးခန္းကို ခ်ိန္းထားတဲ့ အတိုင္း ပံုမွန္ျပရမယ္။ လိုအပ္တဲ့ တိုင္းတာ စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္ရမယ္။ လက္ရွိေသာက္ေနတဲ့ ေဆးေတြကို ဖြင့္ေျပာရမယ္။ မိမိကို ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ သတိေပးမည့္လူ ရွိရမယ္။(ေရႊအျမဳေတ)